Porady

Co robić, by dziecko nas słuchało?

 Komunikacja między rodzicami i dziećmi jest sprawą istotną w prawidłowych relacjach międzyludzkich. Prawidłowe porozumiewanie się  uczy nas współpracy z własnym dzieckiem.  Jeśli nie nauczymy się prawidłowo porozumiewać nasze kontakty będą oparte na agresji lub szantażu emocjonalnym. Przez to ktoś zawsze będzie pokonany i nigdy nie dojdzie do porozumienia.

Metody, które zawsze działają:

Odwracanie uwagi

Z tego sposobu często korzystamy w przypadku małych dzieci. Kiedy dziecko zaczyna płakać to odwracamy jego uwagę np. pokazując mu jak leci ptaszek, jak idzie kotek itp. Kiedy maluch  jest rozdrażniony, płaczliwy, uparty lub zły  nie staramy się go pouczać, bo nic do niego nie dotrze. Odwracanie uwagi jest skuteczne mniej więcej do 9 roku życia czyli w okresie dużej aktywności poznawczej i podatności na wpływy osób znaczących.

To metoda, którą powinni opanować wszyscy rodzice, ponieważ w ten sposób zapobiegną wybuchowi dziecięcej histerii, płaczowi i złości.

Nadawanie nowych nazw

Zmiana tradycyjnych nazw na fantazyjne, tajemnicze, dowcipne a przede wszystkim nasze własne czyni cuda. Dziecko czuje się wtedy traktowane podmiotowo, a nie przedmiotowo. Gdy nie chce iść do przedszkola, spróbujmy razem z dzieckiem nadać nową nazwę, przedszkole to dla dziecka nie najszczęśliwszy wyraz, ale np. „kuźnia z zabawkami” itp. Pozwólmy dziecku na uruchomienie wyobraźni w innych trudnych dla niego sytuacjach: dentysta może być Wróżką Zębuszką, szczepienie – ugryzieniem komara itp.

Stawianie przed wyborem

Prawidłowo rozwijające się dziecko chce rządzić światem, w którym żyje. Prawidłowością jest też bunt. Bunt polega najczęściej na mówieniu „nie”, gdy ma zrobić coś, na czym nam zależy. Najważniejsze to nie dać dziecku szansy na to rządzenie. Jeśli nie chcemy słyszeć „nie”,  to nie stawiajmy pytań, na które można odpowiedzieć tylko „tak” lub „nie”. Pytajmy raczej:

  • wolisz najpierw umyć zęby czy twarz?
  • którędy idziemy dziś do „kuźni z zabawkami”?
  • od czego zaczniemy sprzątanie?
  • Chcesz wypić sok teraz czy po bajce? itp.

Wprowadzanie elementu zabawy

W naszym codziennym życiu trudno jest znaleźć czas na wspólną zabawę. Nikogo w obecnych czasach nie trzeba przekonywać, że warto to zrobić nie tylko dla dziecka, ale też dla siebie. Podążajmy za dzieckiem i jego wyobraźnią. To proste:

  • porządki w pokoju możemy nazwać np. „generalnym odgruzowywaniem”.
  • siedzenie w poczekalni np. u lekarza to okazja do „zabawy w szpiega” –  poprzez rozmowę doskonalimy wiele umiejętności np. liczymy  ile osób czeka, obserwujemy, co robią pacjenci, nazywamy kolory ścian i przedmioty znajdujące się w poczekalni,  itp.

Literatura:

  • D. Borgenicht, J. Grace:  „Jak przechytrzyć własne dziecko?”
  • A.Faber, E. Mazlish: „Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały? Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły?”

                                                                                                BA – JA

Warto Przeczytać

 

Adele Faber i Elaine Mazlish –

„Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały.

Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły”

 Książka napisana w formie poradnika dla rodziców. Przeznaczona jest dla każdego, kto chciałby nie tylko rozumieć i mądrzej kochać swoje dzieci, ale także być przez dzieci kochanym i rozumianym. Jednym zdaniem uczy, w jaki sposób porozumiewać się z dziećmi.

  Autorki bazując na własnych doświadczeniach dzielą się wiedzą na temat:

  • rodzicielskich dylematów  i dziecięcych uczuć,
  • sposobów nawiązywania współpracy,
  • skuteczności i nieskuteczności pochwał oraz kar.

Uczą dojrzałego rodzicielstwa poprzez ujawnianie przyczyn wychowawczych porażek  i wskazywanie sposobów ich unikania. Praktyczne wskazówki i ćwiczenia ułatwiają komunikację z dziećmi. Każdy rozdział dotyczy sytuacji problemowych.

Jak pomóc dzieciom, by radziły sobie z własnymi uczuciami?

Aby pomóc dziecku, by radziło sobie z własnymi uczuciami powinniśmy:

  • słuchać dziecka bardzo uważnie,
  • zaakceptować jego uczucia słowami: „och”, „mmm”,
  • określić te uczucia,
  • zamienić pragnienia dziecka w fantazję.

Zachęcenie do współpracy.

Aby zachęcić dziecko do współpracy powinniśmy: opisać, co widzimy, lub przedstawić problem:

  • udzielić informacji,
  • powiedzieć to jednym słowem,
  • porozmawiać o swoich uczuciach,
  • napisać liścik.

Zamiast karania.

Kara kojarzy się z sytuacją przykrą. Stosowanie kar (cielesnych, słownych) wywołuje negatywne uczucia takie jak: nienawiść, chęć odwetu, opór, poczucie winy i braku własnej wartości. Zamiast kar możemy:

  • wyrażać swoje uczucia nie atakując charakteru dziecka, np. „jestem wściekły, że moja nowa piła została na dworze i zardzewiała na deszczu,
  • określić swoje oczekiwania, „oczekuję, aby moje narzędzia zostały zwrócone po pożyczeniu ich wskazać dziecku, jak może naprawić zło, „piła potrzebuje teraz trochę szklanej waty i cienkiej warstwy oleju”.
  • zaproponować wybór, „możesz pożyczać moje narzędzia, ale musisz je zwracać inaczej utracisz przywilej używania ich, decyduj sam,
  • przejąć inicjatywę,
  • wspólnie rozwiązać problem.

Zachęcenie do samodzielności.

Zachęcenie do samodzielności ma przygotować dziecko do stania się niezależnym człowiekiem, który będzie zdolny do samodzielnego życia. Oto kilka propozycji autorek:

  • pozwolić dziecku dokonać wyboru, np. „czy dzisiaj chcesz założyć szare, czy zielone spodnie”,
  • okazać szacunek dla dziecięcych zmagań, „Słój trudno otworzyć. Czasem wystarczy, gdy postuka się łyżką w wieczko”,
  • nie zadawać zbyt wielu pytań, „Miło cię widzieć. Witaj w domu”,
  • nie spieszyć się z zadawaniem pytań, „To ciekawe pytanie, co o tym myślisz?”,
  • zachęcić dziecko do korzystania z cudzych rozwiązań, „Być może właściciel sklepu zoologicznego coś poradzi”,
  • nie odbierać nadziei, „A więc myślisz o sprawdzeniu swoich umiejętności aktorskich! To dopiero będzie doświadczenie”.

Pochwały.

Bez różnicy na wiek każdy człowiek lubi pochwały. Są one ważne, gdyż motywują nas do dalszego działania. Ważny jest sposób ich wyrażania – dzieciom mówimy, co robią dobrze używając krótkiego opisu, np.:

  • opisać to, co widzimy – „Widzę czystą podłogę, zrobione łóżko, książki równo ułożone na półce”,
  • opisać to, co czujemy – a „Przyjemniej wejść do takiego pokoju”,
  • podsumować godne pochwały zachowanie dziecka słowami – „Uporządkowałeś ołówki, kredki i pióra i ułożyłeś w oddzielnych pudełkach. To się nazywa porządek”.

Uwalnianie dzieci od grania ról.

Aby uwolnić dzieci od grania określonych ról należy:

  • wykorzystać okazję pokazania dziecku, że nie jest tym, za kogo się uważa,
  • stworzyć sytuację, w której dziecko spojrzy na siebie inaczej,
  • pozwolić dziecku „podsłuchać”, gdy mówi się o nim pozytywnie,
  • zademonstrować zachowanie godne naśladowania,
  • w szczególnych momentach należy być dla dziecka „skarbnicą” wiedzy,
  • kiedy dziecko postępuje według starych nawyków, należy wyrazić swoje uczucia lub swoje oczekiwania.

„BA – JA”

Placówki wspierające

dziecko i rodzinę

Podajemy przydatne adresy placówek, które zajmują się pomocą w rozwiązywaniu problemów rodziny.

 Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna Nr 1

ul. Piotrkowska 2A, tel. 744 53 17

problemy wychowawcze i emocjonalne, terapia logopedyczna, terapeutyczna, zajęcia edukacyjne dla rodziców.

Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna Nr 2

ul. Mazowiecka 35, tel. 742 34 34 

zaburzenia rozwojowe, trudności wychowawcze, zaburzenia w zachowaniu, zajęcia logopedyczne, porady pedagogiczne, terapia rodzinna

Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna Nr 3

ul. Piotrkowska 2A, tel. 744 53 50

porady pedagogiczne i logopedyczne, warsztaty umiejętności wychowawczych dla rodziców

Specjalistyczna Poradnia

Psychologiczno – Pedagogiczna dla Dzieci

i Młodzieży z Zaburzeniami Emocjonalnymi

ul. Mickiewicza 31/2, tel. 732 86 66

psychoterapia dzieci i młodzieży, pomoc w likwidowaniu zaburzeń o podłożu nerwicowym, grupy terapeutyczne i edukacyjne dla rodziców

 Poradnia Rodzinna przy Oddziale Miejskim TPD

w Białymstoku

ul. Liniarskiego1 a, tel. 742 40 54

 poradnictwo rodzinne, pomoc pedagogiczna w zakresie komunikowania się w rodzinie i rozwiązywania konfliktów, pomoc psychologiczna w zakresie wzmacniania poczucia bezpieczeństwa, objawów nerwic dziecięcych, pomoc prawna

 Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Białymstoku

ul. Malmeda 8,

różnorodne formy pomocy osobom i rodzinom potrzebującym

 Punkt Konsultacyjno – Informacyjny dla Ofiar Przemocy Domowej

ul. Storczykowa 5, tel. 663 56 76

(poradnictwo, pomoc prawna)

 Centrum Ochrony Dziecka i Rodziny dla ofiar przemocy seksualnej

ul. Dziesięciny 15, tel. (085) 652 54 94,          801 000 180

poradnictwo dr Chrzanowska, pomoc prawna

 Monar punkt konsultacyjny

ul. Berlinga 8, tel. (085) 651 – 65 – 64

otwarte we wtorki poradnictwo dla rodziców, konsultacje psychiatry i psychologa, arteterapia dla dzieci)

 ETAP

ul. Włókiennicza 7, tel. (085) 744 – 52 – 24

pomoc psychologiczna i pedagogiczna

Jak  polubić przedszkole?

„Będę przedszkolakiem”

 

Oswajaj dziecko z przedszkolem:

  • organizuj spacery w okolice przedszkola;
  • policz wraz z dzieckiem okna i drzwi budynku przedszkola;
  • przeczytaj tablicę nad wejściem;
  • wspólnie z dzieckiem obserwuj zabawy na świeżym powietrzu;
  • zachęcaj dziecko do włączania się do wspólnej zabawy z przedszkolakami;
  • uczestnicz w dniach otwartych i programie adaptacyjnym;
  • baw się z dzieckiem w przedszkole;
  • czytaj książki o tematyce przedszkolnej, rozmawiaj o ilustracjach itp.

Aby zapewnić dziecku udany start:

  • często mów dziecku, że niebawem pójdzie do przedszkola;
  • rozmawiaj z maluchem o przedszkolu;
  • opowiadaj, co będzie tam robiło, zapewniaj, że pozna nowych kolegów i koleżanki, że dużo się nauczy;
  • rozbudź ciekawość, wręcz sprowokuj radosne oczekiwanie na pobyt w przedszkolu;
  • akceptuj dziecko i wspieraj je, staraj się zrozumieć jego stres;
  • mów pozytywnie o przedszkolu, buduj zaufanie do nauczycieli przedszkola;
  • unikaj zachowań utrudniających adaptacje, nie użalaj się nad dzieckiem.

Pomagaj dziecku w osiąganiu samodzielności:

  • przyzwyczajaj do samodzielnego załatwiania potrzeb fizjologicznych, mycia rąk i buzi, ubierania i rozbierania się, korzystania z chusteczek higienicznych;
  • ucz zdejmowania i zakładania ubrań;
  • dobieraj garderobę, która łatwo się zdejmuje (spodenki z gumką, luźne bluzy wciągane przez głowę, pantofle na rzepy lub zamek);
  • wdrażaj dziecko do utrzymywania w ładzie i porządku garderoby;
  • zachęcaj do samodzielnego jedzenia – picia z kubka, używania łyżki podczas posiłków;
  • odzwyczajaj dziecko od smoczka i butelki, pampersa;
  • motywuj dziecko do samodzielności, stosuj pochwały, np.: „Złożyłeś zabawki sam, jak prawdziwy przedszkolak”;
  • zachęcaj do odkładania zabawek na wyznaczone miejsce;
  • organizuj dziecku zabawy ruchowe, np.: bieganie, chodzenie po schodach, wspinanie się;
  • stwarzaj okazje sprzyjające rozwojowi mowy;
  • wdrażaj dziecko do przestrzegania umów i zasad;
  • na około dwa, trzy tygodnie przed pójściem do przedszkola dostosuj rytm dnia do potrzeb przyszłego przedszkolaka, tak by po rozpoczęciu roku szkolnego liczba zmian nie przerosła dziecka.
______________________________________________________________________________________

Konsekwencje w wychowaniu dziecka

 

Zamiast kary wprowadź konsekwencje zachowania:

  • wprowadzaj konsekwencje natychmiast,
  • konsekwencje powinny być dostosowane do wieku,
  • nie powinny być formą kary, lecz utratą przywileju,
  • powinny być zwięzłe i adekwatne do przewinienia,
  • rodzic powinien być przyjacielski i pozytywnie nastawiony,
  • rodzic wcześniej powinien zapewnić dziecku możliwość wyboru konsekwencji,
  • rodzic powinien upewnić się, czy sam jest w stanie znieść ustalone konsekwencje,
  • należy rozmawiać z dzieckiem o tym, jak wspólnie radzić sobie z niepożądanym zachowaniem.

System nagród będzie skuteczny tylko wtedy, jeśli rodzice:

  • jasno zdefiniują oczekiwane zachowanie,
  • wybiorą skuteczne nagrody (które są dla dziecka wystarczająco atrakcyjne),
  • ustanowią konsekwentne granice dotyczące zachowań,
  • stworzą prostą i atrakcyjną dla dziecka taktykę ustanawiania granic,
  • będą nagradzać niewielkie postępy,
  • będą nagradzać natychmiast,
  • będą unikać mieszania nagród z karami,
  • stopniowo zastąpią materialne nagrody aprobatą społeczną,
  • będą dopasowywać swoją taktykę do zmieniających się zachowań dziecka oraz do nowych nagród.

Wydawanie poleceń i rozkazów:

  • wydawaj krótkie i konkretne polecenia
  • nie wydawaj jednocześnie kilku poleceń
  • dawaj polecenia, które jasno precyzują pożądane zachowania
  • bądź realistą w swoich oczekiwaniach i dostosuj je do wieku dziecka
  • formułuj swoje polecenia w grzeczny sposób
  • nie groź dziecku
  • stosuj polecenia typu „kiedy…, wtedy…”
  • jeśli to możliwe, daj dziecku możliwość wyboru
  • udzielaj pochwał za posłuszeństwo lub wyciągaj odpowiednie konsekwencje za jego brak
  • dawaj ostrzeżenia i pomocne przypomnienia
  • osiągnij równowagę między kontrolą rodzicielską a kontrolowaniem sytuacji przez dziecko
  • zachęcaj dziecko do samodzielnego rozwiązywania problemów

Lepiej chwalić niż karać, ponieważ skuteczna pochwała mobilizuje do pozytywnego działania

Stanowczość:

  • gdy wydajesz polecenie, trzymaj dziecko nieruchomo za ramiona
  • patrz mu prosto w oczy
  • zwracaj się do niego jasnym, pewnym głosem
  • zachowaj surowy wyraz twarzy, gdy się do niego zwracasz
  • miej kogoś w pobliżu, kto będzie mógł cię poprzeć, jeśli dziecko cię ignoruje
  • domagaj się posłuszeństwa i uwagi w stosunku do rozsądnych poleceń

Jeśli granice są naruszane – zastosuj rozważne ignorowanie:

  • absolutnie nie zwracaj uwagi na przeklinanie, niegrzeczne uwagi i protesty
  • ignoruj wybuchy złości, krzyki i wrzaski, zostawiając dziecko-kiedy to możliwe – samemu sobie. Zajmij się swoimi sprawami. Aby nie słyszeć wrzasków dziecka, np. włącz odkurzacz.
  • jeśli to rzeczywiście istotne, aby dziecko ci się podporządkowało, zademonstruj, że naprawdę myślisz to, co mówisz. Stań nad nim i powtórz swoje polecenie stanowczym głosem (nie krzykiem), przeszywając je wzrokiem. Masz prawo, aby naprawdę sprawiać wrażenie osoby zagniewanej.
  • nie formułuj poleceń typu „przestań”, lecz zamień je na pozytywne „zrób to”

Literatura

Martin Herbert – „Co wolno dziecku” GWP, Gdańsk 2005

dr Thomas W. Phelan – „Skuteczna dyscyplina” dla dzieci w wieku 2 – 12 lat.  Wyd. K.E. Liber,  Warszawa 2005

Virginia K. Stove , Andrea Thomson – „Jak porozumieć się z własnym dzieckiem”. Wydawnictwo BIS Warszawa 2002.

 

______________________________________________________________________________________

To warto przeczytać

 

Virginia K. Stove , Andrea Thomson –  „Jak porozumieć się z własnym dzieckiem”. Wydawnictwo BIS, Warszawa 2002

Po lekturze tej książki i zastosowaniu w praktyce przedstawionych przez nią skutecznych metod, przejmiesz pełną kontrolę nad postępowanie swojego dziecka i zaczniesz czuć się pewnie w każdej nawet najtrudniejszej sytuacji. Ponadto zrozumiesz jak pomóc swojemu dziecku dorastać w poczuciu własnej wartości i ze świadomością tego, co jest dobre, a co złe. Zamiast ciągłego strofowania i pouczania otrzyma ono od Ciebie radość i poczucie bezpieczeństwa.

dr Thomas W. Phelan – „Skuteczna dyscyplina” dla dzieci w wieku 2 – 12 lat.  Wyd. K.E. Liber,  Warszawa 2005

Nie łatwo być rodzicem. Chcecie, by dzieci was słuchały i byście mogli się nimi cieszyć. Chcecie wychować je na ludzi wesołych i kompetentnych, ale nie macie dużo czasu na studiowanie poradników dyscypliny. Nie szukacie także wskazówek, które wymagają od was, byście byli świętymi, geniuszami lub zawodowymi psychologami.

Jest to poradnik dla rodziców, który służy pomocą i radą w celu osiągnięcia trzech jasno określonych kroków w wychowaniu dziecka:

  • panowanie nad złym zachowaniem,
  • zachęcanie do dobrego zachowania
  • i wzmacnianie więzi.

Martin Herbert – „Co wolno dziecku” Gdańsk GWP 2005

Granice w zachowaniu dziecka ustalają rodzice,  wprowadzając określone zasady postępowania oraz ujawniając swoje oczekiwania wobec niego. Określają one równowagę sił i hierarchię w relacjach rodzinnych oraz  stanowią decydujący element w wychowaniu dzieci.

Z wielu badań wynika, że dzieci, których rodzice ustalają sprawiedliwe i jasne granice, dorastają z większym poczuciem własnej wartości i pewności siebie niż te, którym pozwala się zachowywać tak jak chcą. Ważne jest jednak, aby w ramach rozsądnych granic zapewnić dzieciom pewną swobodę wyboru. Z badań wynika również, że dobrze przystosowane do życia dzieci mają zazwyczaj rodziców, którzy traktują je ciepło, kształcą i wspomagają, kontrolują w rozsądny sposób, równocześnie mając wobec nich wysokie wymagania. Ścisła kontrola wspomaga niezależność dziecka, pod warunkiem że nie ogranicza okazji do eksperymentowania i spontanicznoścI.”

Książka stanowi praktyczny poradnik dla nauczycieli i rodziców dzieci sprawiających trudności wychowawcze i zwraca uwagę na następujące sprawy”

  •  ustalanie sprawiedliwych i stanowczych granic;
  • przekazywanie rozsądnych zasad postępowania;
  • wydawanie jasnych, uprzejmych asertywnych instrukcji oraz poleceń;
  • udzielanie pochwał i zachęcanie do współdziałania;
  • stosowanie jednolitych – uzgodnionych z dzieckiem – konsekwencji w wypadku jego niewłaściwego zachowania.
________________________________________________________________________________________________

Porady logopedyczne

Rozwój mowy nie przebiega u wszystkich dzieci jednakowo. U jednych szybciej, u innych wolniej. Niejednakowa jest też kolejność przyswajania sobie przez dziecko poszczególnych głosek. Stopień rozwoju mowy zależy od wpływu środowiska oraz od psychofizycznego rozwoju dziecka.

U znacznej jednak liczby dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym (ok. 30%) występują zaburzenia i opóźnienia rozwoju mowy, Normą rozwojową jest, jeśli dziecko w wieku:

  • 3 lat — porozumiewa się prostymi zdaniami, wymawia wszystkie sa­mogłoski i spółgłoski (p, pi, b, bi, m, mi, n, ni, f, fi, w, wi, t, d, n, l, li, ś, ź, ć, dź, j, k, ki, g, gi, ch);
  • 4 lat — wymawia (s, z, c, dz);
  • 5-6 lat — wymawia (sz, ż, cz, dż, r);
  • 7 lat — ma utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia

I. Jak postępować aby rozwój mowy dziecka przebiegał prawidłowo.

  • Wypowiedzi osób z najbliższego otoczenia powinny być poprawne. Do dziecka należy mówić powoli, wyraźnie. Należy unikać języka dziecin­nego (spieszczania) w trakcie rozmowy z dzieckiem.
  • W okresie kształtowania mowy dziecko nie powinno kontaktować się z osobami, które mają wady wymowy, ponieważ wadliwa wymowa otoczenia wywołuje i utrwala wadliwą wymowę dziecka.
  • Dziecko powinno reagować na aktywność uczuciową i słowną otoczenia. W przypadku, gdy brak takiej reakcji, można podejrzewać niedosłuch. Konieczna jest wtedy kontrola lekarska.
  • Nie należy gasić naturalnej skłonności dziecka do mówienia obojętnością, cierpką uwagę, lecz słuchać uważnie wypowiedzi, zadawać dodatkowe pytania, co przyczyni się do korzystnego rozwoju mowy.
  • Nie wolno poprawiać wymowy dziecka, żądać by kilkakrotnie powtarzało dane słowo, zawstydzać, karać za wadliwą wymowę. Hamuje to chęć do mówienia, a co za tym idzie w konsekwencji dalszy rozwój mowy.
  • Wskazane jest częste opowiadanie dziecku bajek, czytanie, oglądanie wspólne filmów i rozmawianie na ich temat.
  • Nie należy zaniedbywać chorób uszu, gdyż nie leczone mogą powodować niedosłuch, a w następstwie dyslalię lub niemotę.
  • Jeśli dziecko ma nieprawidłową budowę narządów mowy (rozszczepy warg, podniebienia, wady zgryzu lub uzębienia), konieczne jest zapewnienie opieki lekarza specjalisty, gdyż wady te są przyczyną zaburzeń mowy.
  • Dziecka leworęcznego nie należy zmuszać do posługiwania się ręką prawą w okresie kształtowania się mowy. Naruszanie w tym okresie , naturalnego rozwoju sprawności ruchowej zaburza funkcjonowanie mechanizmu mowy. Prowadzi to często do zaburzeń mowy, a w szczególności do jąkania.
  • Nie należy wymagać zbyt wczesnego wymawiania poszczególnych głosek. Dziecko nie przygotowane pod względem sprawności narządów artykulacyjnych, niedostatecznie różnicujące słuchowo dźwięki mowy, a zmuszane do artykulacji zbyt trudnych dla niego głosek, często zaczyna je zniekształcać, wymawiać nieprawidłowo. Tworzymy u dziecka w ten sposób błędne nawyki artykulacyjne, trudne do zlikwidowania.
  • Jeśli dziecko osiągnęło już wiek, w którym powinno daną głoskę wymawiać, a nie robi tego, zasięgnijmy porady logopedy. Nie opierajmy się wyłączenie na niezbyt fachowych pod tym względem diagnozach lekarskich.

II. Jak zapobiegać błędom w wychowaniu dzieci z zaburzeniami mowy.

  1. Zapoznaj się z prawidłami kształtowania i rozwoju mowy dziecka.
  2. Śledź uważnie proces kształtowania i rozwoju mowy dziecka, zwracaj uwagę, czy nie pojawiają się w nim niepokojące objawy, np.:
  • nieprawidłowości w budowie narządów mowy;
  • brak gaworzenia we właściwym dla niego czasie;
  • brak mowy u 3-letniego dziecka, itp.

Wczesny kontakt ze specjalistami pozowali na szybsze i skuteczniejsze usunięcie przyczyny zaburzenia.

  1. Od urodzenia mów do dziecka językiem dorosłych. Spieszczeń używaj tylko w zabawach.
  1. Nie wymagaj od dziecka posługiwania się mową dorosłych, ale też nie naśladuj jego języka – takie postępowanie utrudnia dziecku naukę mowy.
  2. Nie przestawiaj dziecka leworęcznego na rękę prawą bez konsultacji z psychologiem i logopedą – takim działaniem można wyrządzić mu krzywdę np. wywołać jąkanie.
  3. Staraj się by zaburzenie mowy zostało usunięte przed podjęciem nauki szkolnej. Istnieje ryzyko że dziecko będzie źle czytało, źle pisało i otrzymywało niższe oceny. Może być narażone na wyśmiewanie. Skutkiem bywają zaburzenia zachowania.
  4. Nie utożsamiaj mowy pisanej z mówioną. Strona fonetyczna mowy czasem znacząco różni się od pisanej.
  5. Staraj się słuchać, co dziecko do nas mówi ponieważ chętnie słuchane – chętnie mówi.
  6. Zachęcaj dziecko do mówienia nawet jeśli ma zaburzoną mowę.

Ćwiczenia logopedyczne dla dzieci przedszkolnych, które można wykonać w domu.

 Wśród dzieci przedszkolnych dużą grupę stanowią dzieci  z wadą wymowy.  Zadaniem nauczyciela jest pomoc tym dzieciom. Poniżej prezentuję przykładowe ćwiczenia do zastosowania w terapii jak i profilaktyce wad wymowy u dzieci w wieku przedszkolnym.

Ćwiczenia słuchowe – stanowią one bardzo ważną grupę ćwiczeń logopedycznych, ponieważ często opóźnienia czy zaburzenia rozwoju mowy pojawiają się na skutek opóźnień rozwoju słuchu fonematycznego/ tzw. słuchu mownego/. Stymulując funkcje słuchowe przyczyniamy się do rozwoju mowy dziecka.

  1. „Co słyszę?” – dzieci siedzą z zamkniętymi oczami i nasłuchują, rozpoznają odgłosy dochodzące z sąsiedztwa, ulicy.
  2. „ Zgadnij, co wydało dźwięk?” – uderzanie pałeczką w szkło, fajans, metal, kamień, drewno itp. Toczenie różnych przedmiotów po podłodze / np. piłki, kasztana, kamienia/, rozpoznawanie odgłosu przez dzieci.
  3. Rozpoznawanie różnych przedmiotów w zamkniętym pudełku po wydawanym odgłosie – groch, kamyki, gwoździe, cukier, kasza itp.
  4. Uderzanie o siebie klockami, łyżeczkami, garnuszkami; uderzanie łyżeczką o pustą szklankę, o szklankę z wodą, klaskanie, darcie papieru, gniecenie papieru, przelewanie wody( z wysokości, z niska), drapanie po szkle, papierze, stole.
  5. Rozpoznawanie głosu, szmeru, źródła dźwięku – miejsca, kierunku, odległości, ilości dźwięków (dużo- mało), głośności ( cicho – głośno).
  6. Szukanie ukrytego zegarka, radia, dzwoniącego budzika.
  7. Rozróżnianie i naśladowanie głosów zwierząt: kota, psa, krowy, kury, koguta, kaczki, gęsi itp.
  8. Rozróżnianie odgłosów pojazdów: samochodu, pociągu, motoru, traktora itp.
  9. Rozpoznawanie po dźwięku różnych urządzeń domowych, np. odkurzacz, mikser, suszarka, pralka itp.

Ćwiczenia oddechowe –  poprawiają wydolność oddechową, sprzyjają wydłużaniu fazy wydechowej, co powoduje poprawę jakości mowy. Ćwiczenia prowadzone są najczęściej w formie zabawowej, przy wykorzystaniu różnych środków, np. piórek, piłeczek, wody mydlanej, chrupek, wiatraczków itp. Są także wplatane w opowieści i zabawy ruchowe.

  1. Wdech nosem ( usta zamknięte) i wydech ustami.
  2. Dmuchanie na płomień świecy.
  3. Dmuchanie na piłeczkę pingpongową, wyścigi piłeczek.
  4. Dmuchanie na kulkę z waty, na wiatraczek.
  5. Chłodzenie „ gorącej zupy” – dmuchanie ciągłym strumieniem.
  6. „ Zdmuchiwanie mlecza” – długo, aż spadną wszystkie nasionka.
  7. Chuchanie na zmarznięte ręce.
  8. Naśladowanie lokomotywy – wydmuchiwanie „nadmiaru pary” – ffff, szszsz.
  9. Naśladowanie balonika – wypuszczanie powietrza z jednoczesnym odgłosem „ sssss”.
  10. Nadmuchiwanie balonika.
  11. Naśladowanie syreny – „ eu-eu- eu”, „ au-au-au” – na jednym wydechu.
  12. Wyścigi chrupek – dmuchanie w parach.
  13. Dmuchanie na piórko, aby nie spadło.

Ćwiczenia motoryki narządów artykulacyjnych 

U większości dzieci z wadą wymowy występuje obniżona sprawność narządów artykulacyjnych / języka, warg, policzków, podniebienia miękkiego/.. Czasem przyczyną wady wymowy są nieprawidłowości w budowie anatomicznej narządów mowy, np. zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe, przerośnięty język, zbyt duża masa języka, rozszczep wargi itp. Przyczyną bywają także, szczególnie u dzieci młodszych, nieprawidłowe nawyki związane z połykaniem lub oddychaniem. Konieczne są w tych wszystkich wypadkach ćwiczenia motoryki narządów mowy oraz ćwiczenia prawidłowego połykania.

Ćwiczenia logopedyczne początkowo powinny być wykonywane przy kontroli wzrokowej – przed lustrem, stopniowo przechodząc do ćwiczeń bez kontroli wzroku. Większość ćwiczeń wymaga wielokrotnego powtarzania, więc konieczne jest stosowanie metod zabawowych podczas ćwiczeń oraz zmiany środków używanych przez logopedę.

Ćwiczenia warg: 

1.    Wymawianie na przemian „ a-o” przy maksymalnym oddaleniu od siebie wargi górnej i dolnej.

2.    Oddalanie od siebie kącików ust – wymawianie „ iii”.

3.    Zbliżanie do siebie kącików ust – wymawianie „ uuu”.

4.    Naprzemienne wymawianie „ i – u”.

5.    Cmokanie.

6.    Parskanie / wprawianie warg w drganie/.

7.    Masaż warg zębami ( górnymi dolnej wargi  i odwrotnie).

8.    Dmuchanie na płomień świecy, na watkę lub piłkę pingpongową.

9.    Układanie ust jak przy wymowie samogłosek ustnych, z wyraźną, przesadną artykulacją warg, np. w kolejności: a-i-o-u-y-e,  u-a-i-o-e-y,  o-a-y-i-u,  e-y-i-o-a-u, u-i-y-a-o.
Ćwiczenia języka: 

  1. „ Głaskanie podniebienia” czubkiem języka, jama ustna szeroko otwarta.
  2. Dotykanie językiem do nosa, do brody, w stronę ucha lewego i prawego.
  3. Oblizywanie dolnej i górnej wargi przy ustach szeroko otwartych / krążenie językiem/.
  4. Wysuwanie języka w przód i cofanie w głąb jamy ustnej.
  5. Kląskanie językiem.
  6. Dotykanie czubkiem języka na zmianę do górnych i dolnych zębów, przy maksymalnym otwarciu ust / żuchwa opuszczona/.
  7. Język wysunięty w kształcie grota wykonuje poziome ruchy wahadłowe od jednego do drugiego kącika ust.
  8. Rurka – wargi ściągnięte  i zaokrąglone unoszą boki języka.
  9. Język lekko wysunięty opiera się na wardze dolnej i przyjmuje na przemian kształt „łopaty” i „grota”.
  10. Ruchy koliste języka w prawo i w lewo na zewnątrz jamy ustnej.
  11. Oblizywanie zębów po wewnętrznej i zewnętrznej powierzchni dziąseł pod wargami. Usta zamknięte.

Ćwiczenia policzków: 

  1. Nadymanie policzków – „ gruby miś”.
  2. Wciąganie policzków – „ chudy zajączek”.
  3. Nabieranie powietrza w usta i zatrzymanie w jamie ustnej, krążenie tym powietrzem, powolne wypuszczanie powietrza.
  4. Naprzemiennie „ gruby miś” – „ chudy zajączek”.
  5. Nabieranie powietrza w usta, przesuwanie powietrza z jednego policzka do drugiego na zmianę.

Ćwiczenia prawidłowego połykania ( wyrobienie nawyku połykania z językiem ułożonym na wałku dziąsłowym):

  1. Unoszenie języka na wałek dziąsłowy za górnymi zębami przy otwartych a następnie zamkniętych ustach.
  2. Lizanie czubkiem języka wałka dziąsłowego.
  3. Trzymanie czubkiem języka cukierka tik-tak przy wałku dziąsłowym, jednoczesne połykanie śliny.
  4. Ćwiczenie jak wyżej z kawałeczkiem czekolady przyklejonym do wałka dziąsłowego.